Zondag is het al weer de vijfde keer dat Koot en Bie wild om zich heen trappen in hun programma "Op hun pik getrapt" (VPRO Ned. 2 21.20). Het heet nog steeds een kaderprogramma van het Simplisties Verbond, maar dit verbond speelt nauwelijks meer een rol. Ook Koot en Bie blijven zich ontwikkelen en zoeken naar nieuwe vormen in hun programma's. Gerard Groen en Herman Post spraken met Kees van Kooten en Wim de Bie. Zij konstateerden inderdaad enige veranderingen.   Drie jaar geleden zaten wij ook tegenover elkaar. Toen in het Amsterdamse Americain, nu in een prozaïsch etablissement in Hilversum. Een schijnbaar onbeduidend detail, maar vermoedelijk heeft het toch iets te maken met de ontwikkeling, die de heren hebben doorgemaakt: van het rolvaste Simplistiese duo Koot en Bie naar gewoon weer Kees van Kooten en Wim de Bie, televisiemedewerkers, zoals in hun paspoort staat. Van het kunstenaarscafé Americain, waar Het Wereldje pleegde samen te komen, naar een kleurloos maar efficiënt trefcentrum voor Gooise zakenlieden; het lijkt te kloppen als een bus. Er is nóg een opvallend verschil: drie jaar geleden moest je als interviewer voortdurend op je hoede zijn, omdat het tweetal zijn boodschap steevast een dubbele bodem meegaf. Nu lijken zij veel meer zichzelf, hoewel enige achterdocht natuurlijk gerechtvaardigd blijft. In de tientallen interviews, die zij de laatste tijd hebben afgegeven, draaide het steeds om het zelfde credo: "Wij willen dichter bij de werkelijkheid blijven; de tijd van de dubbele bodem, de totale omkering, is voorbij." Laten wij daar over doorpraten, stellen wij voor. Kees en Wim gaan er bereidwillig voor zitten. Maar eerst willen zij nog wel kwijt, dat zij voor zichzelf weinig brood zien in dit zoveelste vraaggesprek. "We doen het echt alleen voor jullie," zegt Wim. Het probleem is namelijk, leggen zij eendrachtig uit, dat zij door interviews worden gedwongen te theoretiseren over hun werk. "We horen onszelf dan cliché-formuleringen ten beste geven, waar van alles op aan te merken valt, maar waarin we tenslotte zelf nog gaan geloven ook."   De derde editie van "Op hun pik getrapt" is een week voor dit interview uitgezonden. De heren zijn redelijk tevreden. Kees van Kooten: "De derde uitzending is altijd de eerste die een beetje lukt, dat weten we langzamerhand uit ervaring. Voetbalelftallen hebben dat ook vaak in de kompetitie. Of wij last hebben van een uitzending, die niet slaagt? Nou, wanhopig zijn we. En kwaad op onszelf. (Lachend:) Het is allemaal de schuld van de interviewers die ons dwingen na te denken over wat we aan het doen zijn. We zijn al genoeg aanwezig in ons werk. Verder hebben we niets geniaals."   Wim de Bie: "We proberen objektief te zijn in het beoordelen van onze programma's. Als we elkaar na een uitzending opbellen, blijkt meestal dat we onafhankelijk van elkaar tot de zelfde konklusie zijn gekomen. In de eerste uitzending vielen we door de mand, in de tweede begon het een beetje te komen, in de derde raakten we aardig op weg en in deel negen moeten we het voor elkaar hebben."   Uitgangspunten in jullie programma is veel meer de direkte aktualiteit? Wim: "Ja, veel onderwerpen uit de aktualiteit zijn te groot voor een komische sketch. Op politiek terrein hadden we tot nu toe zelden iets gedaan. Dat kan nu wel, omdat we dichter bij de werkelijkheid blijven." Kees: "Wat is nog leuk! De werkelijkheid is meestal al gek genoeg. Je denkt soms wel, dat we het op de televisie allemaal wel gehad hebben. Monty Python is weer eens over het scherm gedaverd; die vorm kennen we onderhand wel. Ik denk eigenlijk dat het op is, dat er voor tv geen nieuwe vorm meer te bedenken valt. John Cleese van Monty Python is nu met "Fawlty Towers" teruggekeerd naar de oude comedy-vorm. Prachtig gemaakt, maar niets nieuws."   Jullie gaan toch door, maar zonder dubbele bodem? Beiden: "Klopt." Kees: "De gekte zit 'm voor ons nu in de werkelijkheid. Maar we passen natuurlijk wel enige vertekening toe. Om het daar hele-maal zonder te doen, daar missen we het charisma voor. Jullie zijn alletwee rond de veertig de leeftijd waarop mensen de neiging hebben te konsolideren. Jullie ook? Wim (na aarzeling): "Nou, dat denk ik niet, wij maken toch voortdurend nieuwe plannen..."   Jullie laten nu meer van jezelf zien dan voorheen. Wim: "Dat is waar." Kees: "De vertekening is gebleven, maar we zeggen niet meer het omgekeerde van wat we bedoelen, zoals vroeger. Dat was de kode tussen ons en de goede ver-staanders in ons publiek. Maar die vertekening blijft nodig, anders wordt het onverteerbaar." Wim: "Daarom handhaven we ook de verbondsgedachte. Maar als je nagaat waarom het ons destijds ging, dan kom je steeds weer terecht bij het doorprikken van modieuze trends; een soort gedragssatire. Daar kun je niet mee blijven doorgaan." Kees: "Op het terrein van de satire is tegenwoordig zoveel te doen. Het aantal columnisten in dag- en weekbladen is enorm toegenomen. Die gaan op ongeveer de zelfde manier met de werkelijkheid om als wij. Door al die columns wordt de tv gauw ouderwets. Als wij over een onderwerp een paar regels tegenkomen in een column van Blokker of Stoker in de Volkskrant (daar zit toch een aanzienlijk deel van ons publiek), dan laten wij het radikaal vallen." Wim: "We hebben geen idee waar het heengaat maar voorlopig kunnen we uit de voeten met die lichte vertekening van de werkelijkheid: het direkter zeggen waar het op staat, of het nou leuk is of niet. We hebben liever dat het achteraf als tv-gebeurtenis overeind blijft dan dat we mogen vaststellen dat het zo leuk was."   Op boosheid na is er in jullie tv-werk opvallend weinig emotie te bespeuren. Wim: "Ja, we verschuilen ons achter satire, dat is zo." Kees: "Als we emoties zouden willen tonen, zouden we die moeten scripten. Onze manier van werken laat dat niet toe."   In je Haagse Post-columns liet je wel degelijk emoties zien. Kees: "Ja, het papier verdraagt dat. Op tv hebben we daar grote moeite mee." Wij konstateren dat het schrijven over eigen jeugdherinneringen, zoals Kees deed in zijn Haagse Post-columns (gebundeld onder de titel: "Koot graaft zich autobio") geweldig opgang maakt en een trend op zichzelf lijkt te worden. Kees: "Maar wat wil je? Door je kinderen word je voortdurend met je neus op je eigen jeugd gedrukt. Daar moeten we gewoon doorheen."   Terug naar de televisie. De verwachtingen van het publiek worden steeds hoger. Voelen julie dat? Wim: "Ja, we hebben bijna geen konkurrentie meer. Het kabaret is in elkaar gedonderd. Dat weten we ook uit de kranten, hoor; met die wereld hebben wij geen enkele binding. We zijn acht maanden niet op tv geweest. Dan krijg je onmiddellijk mythe-vorming. Maar bijna alle kritici schreven dat de eerste uitzending niet goed was. Dat had op ons een goede uitwerking. Zij gaven ons gelukkig geen voorsprong."   Guy Mortier, hoofdredakteur van het Vlaamse tv-blad "Humo", heeft gezegd dat de Nederlandse tv over haar hoogtepunt heen is. Kees: "Daarom zijn wij zo blij met de VPRO." Wim: "De programmamakers kwamen er achter, dat zij zelf nauwelijks meer naar hun eigen produkten keken. Dat is nu helemaal veranderd. Zo'n VPRO-zondagavond, dan gonst en bruist het weer in de studio's, zoals in de tijd van "Het gat van Nederland"." Kees: "Als je zo kollektief bezig bent, heb je altijd het keepersgeluk van het rijm: onafhankelijk van elkaar blijk je toch op eenzelfde lijn te zijn terechtgekomen.   foto: Eddy Posthuma de Boer   Kwestie van geestverwantschap? Wim: "Dat is het. Er is bij de VPRO geen credo op een paar velletjes papier, maar een klub van programmamakers die elkaar inspireren." Het vertrek van de nogal dominerende Jan Blokker heeft, denken Kees en Wim, in zekere zin ook bevrijdend gewerkt voor mensen die onder Blokker vaak hun mond niet durfden open te doen. Wim: "Afgelopen zomer stelde de hele ploeg vast dat het niet goed ging. En kijk nu eens: die Grote Matheid van de jaren zeventig, dat is een uitvinding van de media zelf. Daar heeft de VPRO ook aan meegedaan. Maar dat hobbyïsme is nu doorbroken."   Die matheid was een fabeltje? Wim: "Wat in de jaren zestig op gang is gebracht, is in de jaren zeventig doorgegaan, maar dan wel bij een veel groter publiek. Opiniemakers lopen altijd het gevaar dat zij het zicht op de realiteit verliezen. De VPRO was begonnen één grote hobby-shop te worden met mooie avondvullende dokumentaires. De aktualiteit werd verwaarloosd. De tv was geen afspiegeling meer van de maatschappij. Ook de aktualiteitenrubrieken van andere omroepen lieten het afweten." Kees: "De Alles is anders-show is veel interessanter dan Brandpunt."   foto: Eddy Posthuma de Boer   Wim: "Dat is weer eens een open formule, waarin onverwachte dingen gebeuren. Je moet ervoor thuis blijven anders loop je kans iets interessant te missen. Dat geldt ook voor die "Ekstra's" van de VPRO, dat is toch prima."   De toekomst ziet er dus gunstig uit? Kees: "We gaan heel energiek en opgewekt 1980 in. Wie had dat gedacht."   Liefhebbers van kabaret en satire kunnen rond de jaarwisseling hun hart ophalen. Wim Kan neemt immers met zijn conférence de Oudejaarsavond voor zijn rekening en Kees en Wim zijn de avond daarvoor present. Wim Kan zal het moeilijk hebben, veronderstellen Kees en Wim, doelend op de gespannen politieke situatie rond de nieuwe kernwapens. Er kan in die laatste dagen van het jaar nog zoveel gebeuren. Het duo heeft - op het moment van ons gesprek - nog geen idee waar zij het in hun programma over zullen hebben. Maar als het CDA uiteen zou vallen of als het hele kabinet zou struikelen over de kernbewapening, zou Wim zich toch als aanstichter - hij heeft immers de partijen aangemoedigd elkaar krachtig in de haren te vliegen - in triomf op de schouders laten nemen. Wim: "Ja, daar zouden we een ouderwets groot nummer van maken.

 

Terug naar Bibliografie